Zapraszmy do obejrzenia prezentacji na temat zagrożeń wieku dorastania

      Nikt z nas - rodziców nie jest doskonały, wszyscy popełniamy błędy wychowawcze. Co tu dużo mówić, pomyłki zdarzają się nawet tak zwanym ekspertom w dziedzinie wychowania.
      Nastała era wirtualnych sposobów komunikowania się ze światem przez nasze dzieci. My również z nich korzystamy. Dużo łatwiej jest napisać wiadomość, niż powiedzieć komuś wprost, co myślimy i czujemy, bo prościej, bo odważniej i nie trzeba nikomu patrzeć w oczy.
      Przepełniają strachem korytarze szkolne pełne siedzących pod ścianami dzieci, zanurzonych we własnych telefonach. Dzieci te, nie nawiązują ze sobą prawidłowych relacji społecznych. Rozmawiają o tym, co przed chwilą przeczytały/zobaczyły w mediach społecznościowych, odwracając uwagę od tego, co tu i teraz, co ważne i potrzebne.
      Każdy rodzic kocha swoje dziecko. Jedną z bardzo istotnych oznak miłości jest ustalenie maksymalnej granicy czasu, jaki wolno mu poświęcić na gry i na surfowanie w sieci a także nadzorowanie i ścisła kontrola tego, w co gra i jakie treści przegląda w Internecie.
      Dziecko mające zdrowe podejście do komputera i gier, spędza na czatach i grach około dwóch godzin dziennie. Jeśli w przypadku naszych dzieci trwa to dłużej, dziecko wchodzi na grząski grunt, w którym nietrudno utonąć,  o ile zawczasu odpowiednio nie ograniczymy mu czasu spędzanego przy komputerze.
   Podatne na uzależnienie jest właściwie każde dziecko:
- dziecko ze skłonnością do nudzenia się, samotne (przyjaciele w Internecie),
- dzieci z niską samooceną (w grze jestem silny, bystry i piękny),
- dzieci źle traktowane, zaniedbywane (ucieczka do lepszego świata),
- dzieci z Zespołem Aspergera, autyzmem, ADHD (ucieczka w świat wirtualny gdzie umiejętności społeczne czy deficyty nie mają znaczenia),
- cierpiące na depresję (szukają tam pocieszenia w nieszczęściu i niezadowoleniu),
- dzieci bez potencjalnie żadnych trudności rozwojowych, szukające w grach ucieczki od codziennego życia, obowiązków czy prac domowych.
      Wskutek długotrwałego przesiadywania przed monitorem u dzieci występują dwa istotne zjawiska:
1. otyłość i inne problemy ze zdrowiem (m.in. cukrzyca typu 2, zaburzenia sercowo - naczyniowe, przeciążenie stawów, osłabienie kości a także problemy natury psychologicznej, takie jak obniżenie samooceny, depresja i trudności w kontaktach społecznych),
2. w mózgu dziecka spędzającego zbyt dużo czasu przed komputerem  zachodzą bardzo poważne zmiany, wynikające z pobudzenia czynności mózgu w trakcie gier, co skutkuje występowaniem ADD (zaburzeń koncentracji uwagi) i innych zmian w mózgu.
      Komputery bez reszty potrafią wciągnąć człowieka a towarzyszący graniu wzrost poziomu dopaminy, nie pozwala oderwać się od monitora. Poprzez zbyt długie siedzenie przed komputerem cierpi nasz wzrok, plecy, nadgarstki i kciuki. Dzieci nie mogą się też prawidłowo rozwijać, kiedy poprzez zbyt długie nocne
granie, nie dosypiają. Koordynacja, równowaga i orientacja przestrzenna ? każda z tych funkcji bywa upośledzona wskutek nieograniczonego czasowo grania na komputerze, co wiąże się z kolei z permanentnym brakiem ruchu. Długotrwałe granie to też szereg zagrożeń dla zdrowia psychicznego dzieci. Może przyczynić się do rozwoju różnego typu lęków społecznych, szczególnie niebezpiecznych w przypadku dzieci ze spektrum autyzmu, z ADHD czy depresją, dla których czas spędzony przed komputerem jest ucieczką od problemów,  jednocześnie te problemy pogłębiając.
      Czy dzięki grom komputerowym dziecko staje się mądrzejsze? Absolutnie nie. Mało tego, zbyt duża ilość czasu spędzonego przed komputerem pozbawia je ważnych zadań rozwojowych i wzmaga rozwój niekorzystnych wzorców poznawania świata i uczenia się, skutkuje upośledzeniem motywacji a nawet powoduje objawy upośledzenia umiejętności uczenia się. Dziecko rzadko stawia sobie cele do realizacji. Brakuje mu motywacji do podejmowania codziennych czynności typu: nauka.
      Aby ustrzec dziecko przed uzależnieniem, należy budować bliskie relacje w rodzinie a jednocześnie ograniczać ilość czasu spędzanego przez dzieci przed telewizorem i komputerem.
      Rodzice powinni mieć świadomość, że dziecko spędzające większość swojego czasu wolnego na grach komputerowych lub w Internecie nie rozwija swoich umiejętności społecznych, bo do tego potrzebna jest rzeczywista interakcja w realnym życiu.
      We współczesnym świecie najczęściej chyba stosowaną przez rodziców karą dla dziecka jest zakaz grania na komputerze. Taki zakaz to często próba sił, która w rezultacie wynosi w oczach dziecka grę na piedestał. Dobrze wiem, jako rodzic dwójki nastolatków, że wytyczenie granic korzystania z komputera, Internetu czy choćby telefonu jest zadaniem bardzo trudnym, dlatego tak często się poddajemy i odpuszczamy. A prawdą jest, że nie możemy tego robić. Bo granice dają dziecku poczucie bezpieczeństwa i są mu potrzebne ?jak powietrze? do codziennego funkcjonowania. A respektowanie granic to niezbędny warunek udanego życia w późniejszych latach.
       Jak ustalić granice?
- Krok pierwszy: ustalenie czasowych zasad korzystania z Internetu oraz grania na komputerze w domu, po przyjęciu wspólnego stanowiska obojga rodziców/opiekunów i po zweryfikowaniu możliwości egzekwowania nakładanych ograniczeń.
- Krok drugi: spotkanie rodzinne, na którym wspólnie z dziećmi opracujemy zasady korzystania z komputera (gier) z uwzględnieniem granic czasowych.
- Krok trzeci: logiczne następstwa nieprzestrzegania tych zasad powinny być ustalone adekwatnie do wieku dziecka ( np. dzieci do 5 lat nie mają świadomości czasu, więc po dwukrotnych napomnieniach należałoby po prostu odebrać dziecku grę), z kolei w stosunku do dzieci w wieku szkolnym, które wypróbowując rodziców testują granice, niezwykle ważna jest konsekwencja.
- Krok czwarty: egzekwowanie zasad: wydajemy polecenie, powtarzamy polecenie, ponownie powtarzamy polecenie i podajemy konsekwencje jego niewykonania, realizacja.
     Przykład z dzieckiem szkolnym
     Rodzic: Czas minął, wyłącz grę.
Dziecko: Ale mamo, zaraz skończymy a Kuba potem nie będzie mógł ze mną zagrać, bo zaraz jedzie do babci. Nie mogę jeszcze chwilę z nim pograć?
Rodzic: Czas minął, proszę wyłącz komputer. Umawialiśmy się.
Dziecko: No wiem, ale teraz jest najważniejszy moment gry. Jeśli pozwolisz mi zagrać dłużej, to nie będę grał jutro.
Rodzic: Nie, powiedziałam, że czas minął. Wyłącz, albo będziesz miał karę (np. zakaz grania do końca dnia, w weekend, przez tydzień).

        Reasumując: powodem do zmartwień jest nadmiar komputera. Jest kwestią bezdyskusyjną, że dzieci chcą robić to, co ich rówieśnicy, dlatego znajomość gier i umiejętność poruszania się w wirtualnym świecie przynosi dziecku korzyści społeczne. Pod warunkiem zachowania umiaru, wtedy ciało i mózg dziecka będą rozwijać się prawidłowo.
 

        Na koniec najważniejsza kwestia. Ile  razy napominając dziecko, że za długo ślęczy przy komputerze, słyszeliśmy, że my też tak robimy. Czy też ile razy przed snem świeciliśmy komórkami w łóżku, sprawdzając służbowego maila, wchodząc na media społecznościowe czy kupując przez Internet? Po co więc to robimy, skoro doskonale wiemy, że to takie niezdrowe? Jeśli ciągle siedzimy z nosem w telefonie, nasze dzieci będą robić dokładnie to samo, bo to z nas biorą przykład. Najważniejsze abyśmy zaczęli edukację od siebie. Cała rodzina, łącznie z nami, powinna przestrzegać regulaminu korzystania z komórek i komputera i wspólnie go egzekwować. Bo dostęp do sieci to również dostęp do informacji, edukacji i kultury w jej różnych aspektach. A dobry przykład ze strony rodzica i konsekwencja w działaniu, to podstawa rodzicielskiej mądrości i miłości.
 

Psycholog
Bożena Katarzyna Gruźdź

Bibliografia
- "Dzieci konsoli. Uzależnienie od gier." H. Cash, K. McDaniel Media Rodzina,
- "Wyłącz zanim będzie za późno. Uzależnienie od komputera i Internetu." P. Schuler, M. Vogelgesang, wydawnictwo WAM, Kraków 2014,
- "Wszystko o uzależnieniu od gier komputerowych" Anna Pisula, Colorful Media 2018.

"Niewiele jest w życiu rzeczy trudniejszych od zrozumienia dorastających dzieci, które próbują wybić się na wolność."

                                                                                               Anna Freud

            ŚWIAT NASTOLATKA - poznać i zrozumieć              

Wiek nastoletni to czas zmian. I choć dorośli często się na te zmiany nie godzą, nazywając ten wiek "głupim wiekiem", powinni wyposażyć się w wiedzę dotyczącą specyfiki okresu rozwoju nastolatka. To pozwoli im reagować adekwatnie do sytuacji i odróżnić typowe zachowania nastolatków od rzeczywistych problemów. Jako że jestem mamą nastolatki (Ada - lat 13) i doskonale wiem, o czym mowa, chciałabym bazując na literaturze i własnych doświadczeniach, przybliżyć "jasne" i "ciemne" strony tego okresu, a sami Państwo się przekonacie, że kiedy zrozumiemy jaki jest "plan dorastania", nagle zachowanie naszych dzieci nabierze sensu.

            Pierwsza faza adolescencji trwająca do ok.15-16 roku życia, w której zachodzi szereg gwałtownych zmian fizycznych i psychicznych, obfituje w konflikty nie tylko z rodziną, ale i z całym światem, i co najtrudniejsze z samym sobą.

            Dziewczyny w tym czasie mają zdecydowanie trudniej niż chłopcy. Te, które dorastają szybciej niż ich rówieśniczki, mają prawie zawsze obniżoną samoocenę. Z kolei chłopcy dojrzewający wcześniej, wyrastają na pewniejszych siebie młodych mężczyzn.

            Dom rodzinny i bezpieczeństwo, jakie zapewniają rodzice, to odpowiednik "dodatkowych kółek przy rowerze". I nawet jeśli nastolatek w drodze ku samodzielności porusza się już tylko na dwóch kółkach, wie, że nie musi obawiać się upadku, bo ma rodzinę, na którą może liczyć w każdej sytuacji.

            W tym okresie zmienia się przede wszystkim sposób myślenia. Przestaje dominować myślenie konkretne, dotyczące namacalnej, znanej rzeczywistości. Nastolatek przechodzi ze świata konkretów do świata abstrakcji, który staje się teraz dużo ważniejszy. Zmianie ulega również tematyka rozmów z rodzicami. Dzieci słysząc pytanie: "Jak było w szkole?" albo "Czy zjadłaś obiad?" zaczynają odczuwać irytację. Uważają, że rodzice poruszają zbyt "przyziemne" tematy, więc w swoich odpowiedziach "zbywają" rodziców odpowiadając najczęściej: "dobrze", "tak" lub "nie". Zaczynają interesować ich kwestie abstrakcyjne, niezwiązane z codzienną rzeczywistością, bo przecież na świecie dzieje się tyle ważnych rzeczy.

            Zmienia się także ich życie emocjonalne. Są często poirytowani, zdenerwowani, łatwo wyprowadzić ich z równowagi, silniej reagują na to, co się wokół nich i w nich dzieje. Po raz pierwszy pojawiają się "emocje bezprzedmiotowe", kiedy to nastolatek wpada w jakiś nastrój i nie potrafi powiedzieć, dlaczego tak się dzieje. Potrafi bardzo szybko przejść od euforii po bycie głęboko nieszczęśliwym. Pamiętajmy o tym, by nigdy nie lekceważyć, nie szydzić, nie wyśmiewać, nie bagatelizować uczuć naszego dziecka. Należy je bezwzględnie szanować.

            Kiedy relacje z rodzicami zaczynają przypominać "walki bokserskie", to znak, że czas na zmiany. Doktor A. Piotrowska uważa, że: "Istotą tej zmiany jest przejście od układu "kierownik - wykonawca" znanego z etapu dzieciństwa, do układu partnerskiego". W okresie adolescencji dzieci coraz częściej mają własne zdanie na dany temat, częściej się sprzeciwiają i negują to, co mówią dorośli. Rodzice z kolei nie godzą się na te zmiany i nie potrafią zrozumieć, że ich dziecko "także psychicznie staje się innym człowiekiem". Ważną kwestią jest w tym okresie fakt, że choć musimy się z tymi zmianami godzić, to nigdy nie możemy pozwolić na to, by nasze dzieci odnosiły się do nas w sposób pozbawiony szacunku. Musimy pamiętać o stawianiu granic i zachować zdrowy rozsądek.

           Okres adolescencji to wiek, kiedy nastolatek nie czuje się już tak mocno związany z rodzicami i rodzeństwem. Za to chętniej przebywa ze swoimi rówieśnikami, a relacje z kolegami i koleżankami są ważniejsze, niż relacje z najbliższymi.

            W tym czasie wpływ grupy jest ogromny. Przynależność do danej grupy kształtuje zainteresowania, osiągnięcia w nauce, status społeczny, poczucie własnej wartości i skłonność do zachowań ryzykownych. Najszczęśliwsze nastolatki to nie te, które mają wielu przyjaciół, ale te, które mają jednego sprawdzonego kolegę/koleżankę, któremu mogą powierzyć tajemnicę, na którego mogą liczyć i który wyciągnie do nich pomocną dłoń i akceptuje ich takimi, jacy są naprawdę.

            Niektóre nastolatki starają się zapanować nad emocjami i stresem w sposób destrukcyjny. Sięgają więc po alkohol, papierosy czy narkotyki.

Często przechodzą do zachowań ryzykownych, gdy nie napotkają oporu w drobnych kwestiach. Potrzebują wiedzieć, gdzie przebiega granica i mieć pewność, że zostaną przywołane do porządku, gdy ją przekroczą. Jeśli chodzi o uzależnienia, musimy zdawać sobie sprawę, że niezależnie od tego, o jakim uzależnieniu mowa (gry komputerowe, Internet, alkohol, narkotyki) mechanizm działania jest ten sam, a istotą uzależnienia jest to, że "jakaś inna siła przejmuje kontrolę nad naszymy decyzjami i zachowaniami". Jeśli dziecko zaczyna zaniedbywać szkołę, zajęcia dodatkowe i jeśli pewne zachowania mają wpływ na to, ile czasu śpi i czy wykonuje swoje obowiązki, mamy problem i należy natychmiast skontaktować się ze specjalistą (psycholog, psychiatra).

            Kiedy nie radzą sobie z "bólem emocjonalnym" często pojawia się depresja, zaburzenia odżywiania czy samookaleczenia. Ważną formą komunikacji stają się w tym okresie media społecznościowe.

            Media społecznościowe są alternatywą do spotkań w świecie realnym. Tylko, że w pewnym momencie może okazać się, że nasze dzieci są całkiem same. Nie potrafią rozmawiać z innymi, interpretować mimiki, gestów, mowy ciała czy też intonacji głosu. Badania dowodzą, że aby "w pełni rozwijała się dojrzałość emocjonalna i zdolność empatii, musimy mieć bezpośrednią styczność z drugim człowiekiem".

            Ważną kwestią okresu adolescencji są zaburzenia odżywiania: anoreksja i bulimia. Mówimy o trzech czynnikach, które mają wpływ na pojawienie się tego typu zaburzeń: biologicznych, społecznych (określone warunki życia, środowisko szkolne i rodzinne, obecna moda czyli "sylwetka wieszak", przesadna dbałość o ciało) oraz czynniku wyzwalającym. Warto wspomnieć w tym miejscu o nadwadze i otyłości, na którą cierpi 20% dzieci i młodzieży. Nie zapominajmy, że wystarczy nadwaga, by nastolatek otrzymał mniej wsparcia społecznego ze strony rówieśników, gorszą pozycję w grupie i obniżoną samoocenę. Więc jeśli zaniepokoi nas zachowanie naszych dzieci (przesadne zainteresowanie dietami, objadanie się czy restrykcyjne diety, zjadanie posiłków w swoim pokoju, zamykanie się w łazience tuż po posiłku czy znaczna utrata masy ciała) nie czekajmy, tylko natychmiast udajmy się z dzieckiem do specjalisty (psychiatra, psycholog).

            Coraz częstszym zjawiskiem wśród nastolatków jest depresja. Jeśli więc dziecko przestaje wykonywać aktywności, które do tej pory lubiło, pojawia się anhedonia (niemożność przeżywania szczęścia), dziecko w zniekształcony sposób postrzega rzeczywistość i nic nie sprawia mu przyjemności, należy natychmiast zgłosić się po pomoc do specjalisty (psychiatra, psycholog).

            Coraz częstszą formą wołania o pomoc i uwagę otoczenia oraz radzenia sobie z samotnością i napięciem są samookalecznia. Przyczyny są różne: nieporozumienia z rodzicami i rówieśnikami, poczucie braku zrozumienia, samotność i "ból istnienia". Rodzice często przeżywają szok, kiedy widzą całe udo czy przedramię w szramach i bliznach. Wizyta u lekarza, aby coś na to poradził jest najprostsza, jednak to przede wszystkim "psychika dziecka wymaga przemeblowania". Niezbędna jest więc wizyta u psychiatry i terapia rodzinna.

            Reasumując: Drodzy Rodzice w dorastaniu nie chodzi o nas. Wychowanie młodego człowieka jest, jak mówi Lisa Damour, jedną z "najbardziej irytujących, najcudowniejszych, najbardziej wyczerpujących i wzbogacających rzeczy, jakich dokonacie w swoim życiu". To bardzo trudne zadanie, ale kiedy sami otrzymamy wsparcie, kiedy zrozumiemy, jak trudny i burzliwy jest okres dorastania, możemy w pełni wspierać nasze dzieci i czerpać z tego radość. A muszę przyznać, że jako mama nastolatki, doskonale wiem, o czym mowa.

Trzymam więc kciuki za Państwa i za siebie naturalnie.

                                                                                                   Psycholog

                                                                         Bożena Katarzyna Gruźdź

Literatura

• Lisa Damour "Zaplątane nastolatki. Jak dobrze przeprowadzić córkę z dzieciństwa do dorosłości",
• Aleksandra Piotrowska, Ewa Świerżewska "Nastolatki pod lupą. Poznaj, by zrozumieć",
• Juul Jesper "Nastolatki. Kiedy kończy się wychowanie".

Być rodzicem to najtrudniejsza rola w życiu, a przy tym jakże odpowiedzialna. To właśnie my, rodzice, mamy największy wpływ na kształtowanie się poczucia wartości u naszych dzieci. I to od nas zależy, czy nasze dziecko będzie pewne siebie, samodzielne i zdolne do podejmowania własnych decyzji czy też niepewne własnej wartości, zakompleksione i niezdolne do wyrażania własnego zdania.
         Czym więc jest poczucie własnej wartości i co możemy zrobić, by wychować nasze dzieci na pełnowartościowych ludzi?
         Upraszczając odpowiedź na to pytanie: poczucie własnej wartości to wiara we własne siły, umiejętności i wiedzę, samoakceptacja i szacunek do samego siebie oraz przekonanie, że można na sobie polegać i ufać sobie. Ocena własnych zalet i wad musi być obiektywna, pozbawiona oczekiwania, że będziemy doskonali.
         Poczucie własnej wartości pozwala realnie i optymistycznie ocenić swoje szanse przed wykonaniem zadań, których się podejmujemy i nie zniechęcać się nieistotnymi niepowodzeniami, a tym samym osiągać w życiu sukcesy.
        Nasze poczucie wartości zależy często od tego, jak postrzegają nas inni ludzie. Jest niczym lustrzane odbicie, w którym każdy widzi, ile jest wart poprzez oczy i gesty innych ludzi, a przede wszystkim rodziców.